Hoe creatief mogen we zijn?

Onlangs publiceerde de onderwijsinspectie het onderwijsverslag 2012-2013 “De staat van het onderwijs”. Minister Jet Bussemaker reageerde in een interview over dit verslag dat de kwaliteit van het onderwijs in Nederland niet slecht is, maar dat er zeker ruimte is voor verbeteringen. Een van de kritische kanttekeningen in het rapport is dat Nederlandse leerlingen vaak minder gemotiveerd zijn om te leren dan leeftijdsgenoten in het buitenland. Deze motivatie zou verhoogd kunnen worden door als leerkracht meer aan te sluiten op de behoeften en de ontwikkelingen van de leerlingen. Met deze kennis van zaken in het achterhoofd zou ik graag eens willen kijken naar het thema creativiteit in het onderwijs. Want hoe creatief mogen we nu eigenlijk zijn?

Creativiteit wordt ook wel omschreven als "het vermogen om nieuwe dingen te verzinnen", maar soms bekruipt mij het gevoel dat dit niet altijd gewenst is. Als je het aan de overheid vraagt, dan is creativiteit in het onderwijs een groot goed. Niet voor niks begint de website van OCW met de zin: "Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland”.  En ook in het model van de "21st century skills” van Kennisnet neemt creativiteit een belangrijke plaats in. Maar in hoeverre zien we de vertaling hiervan nu ook terug in de dagelijkse onderwijspraktijk? Met andere woorden: wat verwacht een leerkracht van zijn leerlingen, en hoe hoog heeft de leerling creativiteit zelf in het vaandel staan?

Laatst gaf ik een workshop op een VO school over de mogelijkheden van nieuwe leermiddelen in het onderwijs. Hierbij kwam een discussie los onder het docententeam van de vakgroep geschiedenis over het maken en nakijken van verslagen. De huidige standaard op de betreffende school was een verslag van 5 tot 10 kantjes A4, lettertype Verdana 10 pts. regelafstand anderhalf met maximaal 2 plaatjes per pagina. Het mailen van een verslag was niet toegestaan omdat het geprint en in een mapje ingebonden ingeleverd moest worden. Anders was het zo lastig na te kijken en commentaar erbij te schrijven. Op mijn vraag of een leerling hier ook creatief mee om mocht gaan, kreeg ik als antwoord dat de leerling zelf een onderwerp mocht kiezen voor het verslag (als het maar binnen het thema van de les paste), en dat hij/zij zelf een leuke kaft kon bedenken als voorkant van het verslag. 

Ik kan je vertellen dat zo’n opdracht bij mij in niet motiverend zou werken. En ook als leerkracht lijkt het mij een sleur om elke keer weer dezelfde soort verslagen na te moeten kijken. Verandering van spijs doet eten. Zo vind ik bijvoorbeeld kip best lekker, maar als er elke dag kip op het menu staat, heb ik hier op een gegeven moment ook genoeg van.

En daarbij stel ik me de vraag: welk doel wil je als leerkracht met zo’n opdracht bereiken? Als je als leerkracht Nederlands wilt zien of iemand een goed stuk kan schrijven met de juiste grammatica en interpunctie, dan begrijp ik dat je dit als uitgeschreven stuk wilt ontvangen. Maar stel dat je weten wilt of een leerling kennis rondom een bepaald thema heeft opgedaan, zou je hem dan niet kunnen vragen of hij aan jou kan aantonen dat hij deze kennis heeft opgedaan?

Je stelt dan eisen aan de inhoud die hij moet laten zien in plaats van aan de vorm waarin de opdracht moet worden ingeleverd. Misschien komen er wel verrassende competenties naar voren bij deze leerling, waar je anders nooit achter was gekomen. En door de leerling zelf verantwoordelijk te maken voor de vorm van zijn presentatie groeit bij hem waarschijnlijk ook de motivatie om er iets moois van te maken.

Misschien komen de leerlingen dan wel met een videoblog vanaf de stageplek waar je als leerkracht mee kan kijken in de praktijk. Of ze hebben een discussie georganiseerd met een expert in een bepaald vakgebied waarin ze de juiste vragen hebben voorbereid waardoor ze laten zien kennis van het onderwerp te hebben. Of misschien hebben ze tijdens een excursie een mooi filmpje gemaakt waar ze met een ‘voice over’ bij vertellen wat ze op die plekken hebben geleerd en ervaren.

Zolang zij maar kunnen aantonen dat zij hun leerdoelen hebben bereikt kan je als leerkracht ook genieten van deze creativiteit. Wellicht is dit een kleine stap om te komen tot meer gemotiveerde leerlingen in het onderwijs. En voor de leerling die liever wat meer houvast heeft kan je natuurlijk altijd nog het oude vertrouwde verslag als optie achter de hand houden. Want soms heb je gewoon zin in kip :-)